آنتونی گائودی (Antoni Gaudí) (متولد 25 ژوئن 1852 - وفات 7 ژوئن 1926) معمار کاتالونیایی از بزرگ‌ترین معماران دو قرن اخیر شناخته می‌شود. عمدهٔ شهرت او به خاطر سبک منحصر به فرد و غریب و بسیار شخصی آثارش در شهر بارسلون است.
زمانی که آنتونی گائودی در سال 1852 در رئوس نزدیک بارسلونا متولد شد. کاتولونیا در حال سپری کردن یک سلسه تحولات اجتماعی بود. انقلاب صنعتی نه تنهاقوانین وساختار سنتی و عرف اجتماعی را اصلاح کرد بلکه مفهوم صحیح طراحی شهری و مدنی را نیز متأثر ساخته بود. تحولاتی که طبقه متوسط در شیوه های تولید صنعتی به وجود آورده بود به رشد سریع شهرها و نیاز به انواع ساختمان های مدرن به ویژه بناهای تجاری و مسکونی انجامید. اختراع قطار و کشتی بخار و کناره گیری عمومی از جهان کشاورزی سنتی نیز از دستآوردهای این انقلاب بود.
این روند در کاتالونیا دیرتر از نواحی دیگر اروپای غربی و ایالات متحده اما خیلی زودتر از بقیه مناطق شبه جزیره ایبریا اغاز شد. چارچوب فرهنگی روستایی این مناطق به ویژه پایبندی به ساختار خانوادگی برای مدت طولانی دست نخورده باقی ماند. تضاد قابل ملاحظه میان سرعت گسترش این روابط پویا و کندی بوروکراسی پایتخت ملی سبب شد مادرید با سرعت کمتری از این روابط متأثر سده و بدون تغییر باقی بماند.
در سال 1851 یعنی سال پیش از تولد آنتونی گائودی لندن میزبان نخستین نمایشگاه بهترین تولیدات صنعتی جهان بود. مکان نمایشگاه از قطعات پیش ساخته با ساختار شفاف شبیه گلخانه بود واز این رو کریستال پالاس (قصر بلورین) نام نهاد. نمایش داخل شیشه با ساختار قاب فولادی که از طراحی های درخشان جوزف پکستون بود از مدرن‌ترین تکنولوژی و بهترین تولیدات درسراسر دنیا بهره‌مند بود. (1)
اگر چه واضح بود حوزه های تکنولوژی وصنایع دستی در شرایط نابرابری قرار دارند و این عدم تعادل به علت اشتیاق روز افزون به تولید انبوه وماشین های مصرفی پیوسته به ضرر حوزه دوم (صنایع دستی) شدت می گیرد ولی همکاران از این روند و پیامد های ان راضی نبودند و مقاومت های سرسختانه در دفاع از هنر و غنای انسانی و ان دسته از مهارتهای فنی انجام شد که صنایع دستی و سنتی قرن ها آنها را در دامان خود پرورده بود.
در این دوره از نوآوری و شور و جوشش استفاده از روش های تولیدی جدید همیشه منطقی نبود و شیوه های زندگی که قرن ها وجود داشت همگی خیلی سریع متلاشی شدند هر چند گرفتند گاهی با مجادلات که تلخ وپر سروصدا بودند. در همان موقع تعداد زیادی از افراد روستایی وپیشه ور و کارگران صنعتی شدند به خصوص کسانی که خیلی فقیر بودند و آنهایی که دارایی شخصی و مهارت عینی چندانی نداشتند. حتی فرم های فرهنگی آنها و مذهبشان و وجدان شهری و اجتماعی آنها به شدت ضربه خورد. جوامع سنتی و منسجم اولیه که به لحاظ اجتماعی پایدار بودند و ریشه ی روستایی داشتند تبدیل به جوامع آزاد و مترقی شدند. هنرمندان هم تحت تأثیر جنبش های فرهنگی و اجتماعی ناشی از این تغییرات قرار داشتند. اواخر قرن نوزدهم مقدمه ای برای جنبش های اوانگارد ترسیمات موضوعات و تکنیک های سنتی بود. این فرایند با اختراع عکاسی و فیلم (رسانه نو برای جهان نو) حمایت شد که قابلیت تکرار و توانایی برقراری ارتباط فوری و مؤثر با تعداد زیادی از مردم را داشت. نخستین زبان های فوران بحران های هنری در پاریس در سال 1855 در خلال دومین نمایشگاه بین المللی اتفاق افتاد. بین هنرمندان اختلاف نظر وجود داشت بنا بر این تصمیم گرفتند آثارشان را در دو سالن مجزا نمایش دهند : بازتابی از دو عقیده بنیادین کاملا متفاوت. (1)
آثار ژان اگوست دومینیک در سالن رسمی به نمایش گذاشته شد. آثار اوژن دلاکروا و تئودور روسو در سالن رفوزه ها : سالن کسانی که احساس می کردند توسط مراجع آکادمیک مردود خواهند شد. چند سال بعد در سال 1861 ادوارد مانه جهان هنر را با نقاشی مشهورش به نام ((صبحانه روی چمن)) به آشوب کشید. مردود شدن قوانین زیبا شناسی از نظر هنرمندان و ایستادگی مخالفت آنها در برابر اعمال نفوذ سران دفاع از خلوص ذهنی برتر امری تصادفی نبود. این جریان گروه های دیگری از معماران و هنرمندان را به احیای کارهای سنتی و تعالیم مذهبی مشتاق کرد. نمونه بارز آن ویژگی و خصوصیات انسانی صنایع دستی و انرژی موجود در طراحی قرون وسطی بود. در دنیای نقاشی روابط هنرمندان با یکدیگر مثل دوران پیش از رافائل افزایش یافت و ارتباط و مشارکت هایی میان دانته گابریل روستی و دیگر هنرمندان شکل گرفت. در معماری نیز به حفظ و نگهداری کلیساهای قرون وسطایی و تحلیل پروژه های برگزیده ی هر سبک نوین در آن زمان توجه می شد. (2)
جان راسکین منتقد انگلیسی در کتاب ((هفت چراغ معماری)) که در سال 1849 منتشر شد هم عصرانش را به مقابله اجتماعی به تباهی بشر و ریشه های زیباشناسی که ناشی از مهاجرت عظیم مردم از مناطق روستایی به شهر بود دعوت کرد. در سال 1854 ((مرجع معماری فرانه در سده های 11-16 میلادی )) توسط معمار و مورخ معماری فرانسوی اوژن-امانوئل ویولت لدوک منتشر شد. این اثر جامع نشانگر علاقه شدید نویسنده به خرد ورزی تجربی و جسورانه ی سازندگان کلیساهای جامع است. ویولت لدوک مشخصات ساختمانی و چارچوب معماری ین بناهای عظیم را تحلیل کرد. او با بررسی تغییرات ساختمان ها در طول زمانی پیشنهادهایی درباره ی چگونگی حفظ و تکمیل آنها در همان سبک ارائه کرد و با تحلیل عمیق اصول ساخت مشخصات و ویژگی‌های استاتیک بناها بینشی راجع به سلیقه و چگونگی طرز فکر معماران قرون وسطی ارائه داد که راه را برای توسعه بیشتر آن در قرن نوزدهم گشود. (2)
او در اثار دیگر خود استفاده از مصالح جدید مانند چدن را برای ساختمان های مدرن مثل مدارس وسالن هایعمومی پیشنهاد کرد. کلیه این روابط تسلیم همان هنر مفهومی شاخص در کلیساها بودند.
فعالیت های راسکین ویولت لدوک که به سرعت در امریکا منتشر شد منبع راهنمایی معماران جوان شد که در جستجوی راه حلی برای مسائل و مشکلات مسکن سازی نوین ونیازهای شهری بودند. (1)
در گرماگرم برخوردهای شدید سیاسی در سطح ملی در کاتالونیا بر فرهنگ وهویت ویژه کاتالونیا تاکید می شد. که با مسئله خود مختاری سیاسی و منطقه ای از مادرید همراه می شد. این جنبش به طور موثر به وسیله عده ای از رهبران زمینه های مختلف اجتماعی ترویج میشد که سیاستمداران و تجار و متفکران و اعضای نهادهای کلیسای کاتولیک از آن جمله بودند. این امر برای متخصصان جوان برای کار و پیشرفت اجتماعی خوش شانسی بزرگی به ارمغان آورد و آنها را دعوت به تجلیل از تاریخ و غنی سازی فرهنگ معاصر و همیاری در برانگیختن احساس تعلق فرهنگی کرد. در سال 1869 وقتی آنتونی گائودی جوان برادرش فرانسیس را برای تحصیل پزشکی تا بارسلونا همراهی می کرد این شهر در حال پشت سر گذاشتن تحولات صنعتی و دگرگونی های اجتماعی فرهنگی وبحث های هنری بود.
در سپتامبر همان سال اسپانیا از شورش های جدید سوسیالیست ها و جمهوری خواهان آسیب دیده بودند اما این شورش ها با سقوط حکومت ملکه ایزابل دوم خاتمه یافت. دو برادر فورا" خودشان را به پدر رساندند. او برای آنان زحمات بسیار کشیده و حتی قسمتی از زمین های خانوادگی را برای تأمین هزینه تحصیل آنها فروخته بود. همگی ساکن روستایی نزدیک رئوس بودند جایی که فرهنگ خاصی برای خود داشت در گائودی مثل پدر و مادرش و خانواده همسرش آهنگر بود. آنتونی نیز اغلب اوقات کودکی ونوجوانی خود را در کارگاه خانوادگی شان سپری می کرد.
او با ذوب قطعات جامد تشت ها و ظروف دیگر با فرم های ظریفی که از آنها ساخته میشد آشنا می شد. ذهنش با شکل وسایل درگیر می شد و آنها را به صورت غیر معمول و احجامی با ساختار سه بعدی تصور می کرد. هجوم شدید بیماری رماتیسمی افکار و طبعش را متأثر ساخته بود او را بر آن داشت که با نگاهی تیزبینانه به اشکال موجود در طبیعت درختان وگل ها وحیوانات بنگرد. سرانجام در خلال مطالعات اولیه علاقه اش به طراحی و معماری افزایش یافت. برای ورود به دوره مقدماتی و فراگیری علوم پایه در مدرسه ایالتی معماری که در سال 1870 تاسیس شده بود و در سال 1875 یک دانشگاه رسمی شد ثبت نام کرد. در سال 1873 سالی که او دانشجوی معماری شده بود نخستین رئیس جمهوری در مادرید به قدرت رسید که خیلی زود در سال 1874 با کودتای ژنرال پاویا و بازگشت حکومت سلطنتی خاتمه یافت. دانشجوی جوان وقایع پیرامو نش را می دید و با اساتیدش در ان مورد بحث می کرد. در سال 1878 نخستین 10 معمار کاتالونیایی از مدرسه معماری فارغ التحصیل شدند و به دنبال ان سال بعد 4 نفر دیگر که یکی از آنها گائودی بود فارغ التحصیل شدند. به علت تخریب دیوار شهر در سال 1854 بارسلونا در سال 1859 پذیرای نقشه ی شهرسازی جدید شد. در این سال ها گائودی نیز مثل همه به پالودگی قلمروهای باسازی شده ی پاریس علاقه مند شد.
روند پیچیده مدرنیسم در بارسلونا تحت تأثیر دو طرح متفاوت قرار گرفت. یکی دیدگاه رهبران و پیشگامانی که به زندگی به صورت یک بازی لذت بخشمی نگریستند و دیگری علاقه به هنری که از نظر فرهنگی مادرید متفاوت بود. در نیمه دوم قرن نوزدهم آمیختن این دو فرهنگ سبب ایجاد تشکیل هایی شد که جریان زیادی از بازار های ملی را به انحصار خود در اردوگاه حمایت های گسترده ای نیز از هنرمندان به عمل آورد. مشهورترین این پیشگامان یوسبی گوئل بود که گائودی درخشان ترین معمار بارسلونا را وقتی هنوز در ابتدای مسیر بود ملاقات کرد.
وقتی که در سال 1888 پروژه های بارسلونا به صحنه جهانی می رفت این دو ایده آل های اجتماعی و سیاسی یکسانی داشتند. سال 1888 شاهد افتتاح نخستین ساختمان گائودی (کاخ گوئل) در قلب مرکز باستانی شهر بود. این بار گائودی به خوبی از طرف طبقات متوسط بالا که او را دعوت به همکاری می کردند تصدیق وحمایت شد. گرچه در ابتدای مسیر فروتنی و عدالت خواهی باعث عضویت او در تعاونی کارگران شد اما روابطش با گوئل سبب وابستگی اش به جوانب شخصی و تخصصی شد که با تعصب به هویت کاتالونیایی و پیشروی در زمینه سنتی و مدرن همراه بود.
گائودی بلافاصله بعد از تکمیل مطالعاتش یک هنرکده در کاخ دسانت هائوم در بارسلونا تأسیس کرد. نخستبن ماموریت مهمش در سال 1878 از طرف تعاونی کارخانه پارچه بافی که اولین کارخانه خود گردان در اسپانیا بود به او محول شد.
مهارت گائودی او را در طراحی ورودی کلیساها و دیرها و دکوراسیون داخلی آن نیز سرامد بود به همین دلیل خیلی زود مورد قبول مردم واقع شد. در سال 1880 با دوستش مهندس خوسه سارامالرا چراغ های تاریخی خیابان ساحلی بارسلونا را طراحی کرد.
چون هنوز پروژه مهمی نداشت به عنوان دستیار یکی از اساتید سابقش مشغول به کار شد. گوئل کسی بود که پس از دیدن کارهای چرمی گائودی در ویترین نمایشگاه بین اامللی پاریس فورا"به مهارت او ایمان آورد.
گائودی در سال 1883 تنها 5 سال بعد از فارغ التحصیلی سه طرح مهم اجرا کرد که او را در زمره معماران برتر کاتالونیایی قرار دادند. در آن سال روی دو پروژه مسکونی خانه وینکس در بارسلونا و ویلایی به نام الکاپریچو در کومیاس شروع به کار کرد و همچنین معمار رشد پروژه ساگرادافامیلیا شد. (1)
سرانجام آنتونی گائودی در دوم ژوئن ۱۹۲۶ بر اثر برخورد با تراموا راهی بیمارستان شد و پنج روز بعد جان باخت.
-------------------------------------------------
(1) ماریا آنتونیا کریپا - آنتونی گائودی - ترجمه الناز رحیمی - چاپ اول - نشر هنر معماری قرن - بهار 1387
(2) دکتر وحید قبادیان - معماری معاصر غرب - چاپ یازدهم - دفتر پژوهش های فرهنگی - 1388
برخی از پروژه ها :
Casa Batllo, at Barcelona, Spain, 1905 to 1907
Casa Mila, at Barcelona, Spain, 1905 to 1910
Colonia Guell, at near Barcelona, Spain, 1898 , 1908 to 1915
Park Guell, at Montana Pelada, Barcelona, Spain, 1900 to 1914
Sagrada Familia, at Barcelona, Spain, 1882 to 1926
......